Japonya’nın efsanevi gitar fabrikası: Matsumoku | Tolga Özbey

“30 yıl boyunca burada gitar ürettik ve Şubat 1987’de kapandık. O zamandan beri çalıştığımız bu yeri hatırlarız”

Özellikle 1950’lerde, elektrik gitar çalmanın bir modaya dönüştüğü dönemde, Japonya dünyanın en önemli gitar üreticilerinden biri haline gelmiştir. Japonya bu dönemde hem kendi iç pazarına hem de ABD ve Avrupa ülkeleri başta olmak üzere tüm dünyaya kendi markalarını pazarlamış, aynı zamanda taşeron olarak yabancı markalara da elektrik gitar üretiminde bulunmuştur.  Japonya’da o dönemde üretilmiş herhangi bir elektrik gitardan bahsederken Matsumoku adını anmamak ise neredeyse imkansızdır.

Matsumoku Industrial, 1951-1987 yılları arasında üretimde bulunmuş ve Nagano, Matsumoku merkezli bir Japon şirketidir. Adı, “Matsumoto Mokkou-jo” (ağaç işleme tesisi) kelimelerin birleşiminden oluşmuştur. 1951’de ağaç işleme ve dolap üretme şirketi olarak kurulan Matsumoku, geçen zaman içinde Japonya’nın en iyi ahşap fabrikalarından biri haline gelmiştir. Japonya’da elektrik gitar üretiminde de çok önemli bir rol oynamıştır.

Başlangıçta Matsumoku’nun ana üretimi, ABD menşeli Singer dikiş makinası şirketi için ahşap dolap, panel ve aksesuarı üzerineydi. Singer, dikiş makinesi dolaplarını ürettirmek için Matsumoku Industrial ile İkinci Dünya Savaşı’ndan kısa bir süre sonra anlaşmış ve 1951’de Matsumoku, Singer’ın kısmen sahip olduğu bir yan kuruluşu olmuştu. Matsumoku ayrıca televizyonlar ve hi-fi amplifikatörler için kabinler de üretiyordu. 1950’lerin ortalarında Matsumoku, Singer’ın taşeronlarının Filipinler’e taşınmasıyla ve personelinde yer alan birkaç yetenekli luthier’i göz önünde bulundurarak gitar ve keman yapımı alanına girmeye karar verdi.

1951 yılında ahşap işleme üzerine çalışmaya başlayan Matsumoku Industrial

Mütevazı klasik gitarlar, çelik telli küçük akustik gitarlar, mandolin ve kemanlar 1960’ların ortalarında üretilmeye başlanmış ve pazarlanmıştır. Bu dönemde Matsumoku yavaş yavaş denizaşırı ülkelere satış yapmaya başlamış bir fabrikaydı. İyi yönetilen, modern bir fabrika olması yeni fikirlere açık olmasını sağlıyordu. Daha da önemlisi, Japonya’nın en önemli ahşap kurutma tesislerine sahipti.

1962’de Fujigen’in kurucusu Yuichiro Yokouchi, Matsumoku fabrikasında elektrik gitar yapmak için bir ortaklık kurdu. Bu ilişki sadece birkaç yıl sürdü fakat bu ilişkinin başlatmış olduğu elektrik gitar üretimi sayesinde Matsumoku 1965 yılından itibaren Arai, Colombia ve Victor da dahil olmak üzere birçok şirket için gitar yapmaya başladı. Matsumoku ayrıca bu dönemde ihracat için kendi gitarlarını da üretiyordu. Üstelik diğer birçok Japon şirketi de benzer enstrümanlar üretirken, Matsumoku, yüksek kaliteli akustik ve elektrikli arktop (hollow body) gitarlar üreterek kendini diğer rakiplerinden üstün kılmayı başarıyordu. Çoğu temel tasarımı Hofner, Framus ve Gibson’dan alan Matsumoku’nun erken dönem hollow body gitarlarından bazıları günümüzde hâlâ bulunabilmektedir.

Matsumoku’nun efsane tasarımcısı: Hayashi Nobuaki

1960’ların başında Matsumoku, yeni torna ve özel baskı makineleri satın almış ve müzik aleti üretimini artırmaya başlamıştı. Kalifiye zanaatkar personeli tarafından işletilen bu yeni ekipmanlar, Matsumoku’nun seri halde yüksek kaliteli gitarlar üretmesini sağlamıştır. Matsumoku’nun bu çok iyi zanaatkarlarından biri de 1960’larda mühendislik direktörü olarak görev yapan Harayama Norikatsu adında usta bir ağaç sanatçısıydı. Harayama Norikatsu ESP, Kramer, Schecter ve Moon gitarları için gitar boyunları ve gövdeleri üretmiştir. Harayama’nın ayrıca gitar boyunu ürettiği bir de kendi markası vardı: Jaramer.

Matsumoku’nun o dönemde bir başka önemli çalışanı ise Hayashi Nobuaki’ydi. Başlangıçta gitar tasarımcısı olarak çalışan Noboaki, Harayama’dan ahşap işçiliği öğrenmiş ve 1960’lı ve 1970’li yılların Matsumoku elektro gitarlarının tamamını kendi tasarlamıştır. Üniversite eğitimini bitirdikten sonra Matsumoku için çalışmaya başlayan Hayashi Nobuaki, yeteneği sayesinde çok kısa sürede fabrikada gitar tasarımcısı ve ustası konumuna getirilmiştir. Hayashi tüm tasarımlarını fotoğraflarıyla belgelemiştir.

Hayashi Nobuaki

CSG-631, Matsumoku tarafından yapılan ilk elektro gitar tasarımıdır. Başlangıçta Nippon Columbia Co. (bildiğimiz Columbia plak şirketi) için üretilen bu model, sonraları Aria, Sorrento, Kingston, Leban, Orpheus, Tulio ve diğer markalar altında da üretilmiştir.

Hayashi Nobuaki, 1964’ten itibaren neredeyse tüm Matsumoku elektro gitarlarını tasarlamaya başladı. Erken dönem Matsumoku elektro gitarları genellikle çok iyi inşa edilmiştir. Japonya’daki Victor Company, Matsumoku’nun bu erken dönem modellerinden CSG-631 ve SG-18 ile 1965 yılında elektro gitar pazarına girmiştir. Onların pahalı gitarlarından SG-12 de Matsumoku tarafından yapılmış, bütün bu gitarlarda Hayashi Nobuaki’nin beden ve boyunları kullanılmıştır. Gitarların iç aksamında da Victor tarafından üretilen elektronikler vardır.

Matsumoku büyüyor

Matsumoku, Vox, Guyatone, FujiGen Gakki, Kanda Shokai (Greco), Hoshino Gakki (Ibanez), Nippon Gakki (Yamaha), profesyonel serisinde Hondo, Aria ve Norlin (Gibson’ın yan şirketi), Amerikan Unicord, Univox ve Westbury şirketleri gitarlarının büyük bir kısmını ürettirmek için Matsumoku ile sözleşme imzaladı. St. Louis Music’in Electra model gitarları Matsumoku yapımıydı. J. C. Penney, katalog bölümü aracılığıyla Matsumoku yapımı Skylark gitarlarını sattı. Memphis, Vantage, Westbury, Westminster, C.G. Winner, Cutler, Lyle ve Fell gibi birçok eski Greco gitarını da Matsumoku yaptı. Washburn Guitars, 1979’dan 1984’e kadar bazı elektrik gitar ve bas gitarlarını ürettirmek üzere Matsumoku ile sözleşme imzaladı.

1966’nın sonlarına gelindiğinde, Matsumoku yapımı elektrik gitarları çok büyük sayılarda üretiliyordu. Conrad Bisons gibi kimi modeller ise ABD pazarında da büyük talep görüyordu.

Peki Arai’yi bilir misiniz? Birçok gitarist için tanıdık bir markadır ve günümüz ikinci el elektrik gitar pazarında çok popülerdir. Aslında Arai bir ithalat ve ihracat şirketidir, asla bir gitar fabrikasına sahip olmamıştır. Kurucusu Shiro Arai 1955’te şirketi kurduğunda gitar ve gitar teli ticareti yaparak işe başlamıştı. Ancak Arai kısa sürede porselen karo ve inşaat malzemeleri de dahil olmak üzere her türlü malın ihracatını yapmaya başladı. Japon elektro gitarları tüm dünyaya pazarlayan da Arai’ydi. Satış ağı Kuzey Amerika’daki büyük alıcıların yanı sıra Güney Amerika, Avrupa, Afrika, Asya ve elbette Orta Doğu’yu kapsıyordu.

Shiro Ara ayrıca başarılı bir gitarist olarak biliniyordu ve enstrüman satışı onun yan işlerinden, belki de hobilerinden de biriydi. Arai, Japonya’da Framus, Guild, Rickenbacker, Epiphone gibi birçok büyük gitar markasını temsil etti. Arai ve Aria markalı elektro gitarların çoğunu ise Matsumoku firması yaptı.

Japon gitar koleksiyonerlerinin gözdelerinden Aria 1532T

Matsumoku fabrikalarında üretilen Elk marka gitarlar ilk kez 1963 yılında piyasaya sürüldü ve marka neredeyse sadece Japonya’da satıldı. Markanın kurucusu ve başkanı Yukiho Yamada başarılı bir müzisyendi ve Batı tarzı müziği severdi. Aynı zamanda elektronikte de mükemmeldi, Echo adını taşıyan oldukça kaliteli gitar amplifikatörleri üretiyordu. 1965 yılından itibaren amplifikatörlerinin Elk olarak değiştirdi ve aynı zamanda elektrik gitar üretimine de başladı. Şirket en başta Kyoto’daki Chaki Gen Gakki ile gitar üretimine başlasa da istediği kalite ve performansı yakalayamayınca sonunda o da üretimi Matsumoku’ya devretti.

Erken dönem Elk gitar tasarımları, şirket mühendislerinin üzerinde detaylı çalıştığı Fender Jaguar modelini örnek almıştır. Çünkü Yamada yüksek kalite enstrümanlarla ilgili pazar boşluğunun farkındaydı. Elk gitarları asla seri olarak üretilmedi çünkü kaliteleri epey yüksekti.

Bu arada 1970’lerin başlarında Matsumoku’nun ürettiği gitarları Electra adı altında pazarlayan St. Louis Music ile yaptığı sözleşme, Westone’u satın alan Unicord tarafından üstlenildi. Bu geçiş döneminde az sayıda üretilen Matsumoku gitarlarında Electra-Westone etiketi vardır. Unicord ile olan bu ortaklık 70’lerin sonua kadar sürmüştür. 1979 yılındaysa Unicord üretim maliyetini düşürmek için faaliyetini Güney Kore’ye kaydırmaya karar vermiştir. Matsumoku bu dönemde kendi markası olan Vantage’i üreterek varlığını sürdürmüştür. Bu üretimden özellikle Apollo serisi ABD’de çok talep görmüştür.

Özellikle 1960’ların sonunda ve 1970’lerin başında Matsumoku, Japonya’daki en önemli gitar fabrikalarından biriydi. Şirket Arai, Epiphone ve Univox için büyük miktarda gitar üretiyordu. Fabrika 1980’lerde de elektro gitar üretmeye devam etti. Dönemin Aria, Electra, Epiphone, Fantom, Skylark, Vantage, Washburn, Westone ve Univox markaları Matsumoku fabrikasında üretilmiştir. 1987’de ise fabrika kapandı ve birkaç yıl sonra da binası yıkıldı.

Şimdilerde bir parka (Nanbu Park) dönüştürülmüş olan fabrikanın bulunduğu arazide, mermer bir gitar anıtı duruyor. Anıtın üzerinde ise şu yazıyor: “30 yıl boyunca burada gitar ürettik ve Şubat 1987’de kapandık. O zamandan beri çalıştığımız bu yeri hatırlarız.”