Pazar Şarkıları #20
Geçen yıl bu zamanlar Hindistan’a uçak biletimi almış, vize için gerekli belgeleri toplamaya başlamıştım. Sonrası benim için hayatımın en ilginç serüveni oldu. Orada geçirdiğim altı hafta boyunca bir başka gezegendeymiş gibiydim. Her şeye tanık oldum: Bir yanda korkunç bir zenginliğin ortasında açlık, yoksulluk, pislik; bir yanda bitimsiz bir kültür, birbirinden tuhaf insanlar, bazen ürkütücü çoğunlukla keyifli doğa.
Hindistan’a ne çakralarımı açtırayım ne de meditasyon falan yapayım diye gittim, öyle şeyler pek umurumda değil. Hindistan’a gitmemin bir tek sebebi var: Jules Verne! Küçükken hep Jules Verne romanları okurdum, en çok da 80 Günde Devr-i Âlem‘i severdim. Hindistan merakım da o romanla başlamıştır. Bombay ve Kalküta isimlerini duyar duymaz çok sevmiştim, tınılarından olsa gerek… Öyle güzel tınlıyorlar ki, masal gibi! Seneler sonra rock’n’roll ile tanışınca yolum ister istemez 1969’un meşhur Woodstock Festivali’ne de düştü. Ne göreyim: Tuhaf isimli bir adam da çalıyor; Ravi ney? Shankar. Ravi Shankar!
Bütün dünyaya ve dahi rock’n’roll âlemine en meşhur Hint çalgısı sitarın o büyülü sesini sevdiren adam. The Beatles’tan The Rolling Stones’a, The Stooges’tan The Moody Blues’a, Erkin Koray’dan Orhan Gencebay’a, sevdiğimiz onlarca şarkının bir yerlerinde sitar varsa işte, en çok bu adam sayesindedir. Ravi Shankar’ın müziği dünyayı öyle büyülemiştir ki, sırf antin kuntin işlere zaten meraklı 60’lar kuşağı değil, 20. yüzyıl klasik müziğinin en önemli isimlerinden Philip Glass dahi Ravi Shankar ile çalışmak istemiştir. Nitekim, birlikte Passages (1990) diye şahaneler şahanesi bir albüm kaydetmişlerdir. Gerçi Philip Glass da David Bowie albümlerinden senfoni yaratacak kadar ilginç bir adamdır, o yüzden pek de şaşırmamak lazım.
Bu haftanın Pazar Şarkıları, biraz Ravi Shankar’a, biraz da o büyülü çalgıya, sitara adansın dedim. Bakalım bakalım, hangi şarkılarla geldim: The Moody Blues‘tan “The Word” ve “Om” ile başlıyoruz ki bu ikisini bir sayalım. Sonra Ravi Shankar‘ın sitar ve flüt için yazdığı “Morning Love” parçası geliyor. Onu da Ravi Shankar & Philip Glass‘tan “Prashanti” izliyor. Kapanışıysa The Beatles ile yapıyoruz: “Within You Without You” ve “Love You To”.
Buyurun Pazar Şarkıları #20’ye,
keyifle dinleyip okuyasınız!
Haftanın Playlist’i
THE MOODY BLUES – The Word & Om (1968)
“sidharta buddha
ben bir meyvayım
ağacım âlem
ne ağaç
ne meyva
ben bir denizde eriyorum
om mani padme hum (3 kere)”
Benim “Om” sözcüğüyle tanışmam Asaf Hâlet Çelebi’nin bu dizeleriyle olmuştu. Sonraları The Moody Blues’un In Search of The Lost Chord (1968) albümünde “Om” diye bir şarkıya rastladım, çok sevdim.
“Om” sözcüğü, Hint mantralarının en kutsalıdır. Kutsal bi’ kelamdır yani. Albümde “Om”u önceleyen “The Word” parçası da bunu açıklar, kutsal bir akordan bahseder ve şöyle der: “O akora isim vermek mühimdi bazısı için / Böylece bir sözcük buldular, ona Om dediler.”
Şarkıda sitarı grubun gitaristi Justin Hayward çalmıştır. “The Word”un yazarı Graeme Edge ise davulunu bırakıp meşhur Hint çalgılarından tablanın başına oturmuştur. “The Word & Om” işte böyle bir şarkıdır.
* “(And) to name the chord is important to some / So they give it a word, and the word is Om”
RAVI SHANKAR – Morning Love (1987)
Ravi Shankar, 1971 yılında André Previn şefliğindeki Londra Senfoni Orkestrasıyla bir albüm yayınlamıştı: Concerto for Sitar and Orchestra – Sitar Konçertosu yani! Bundan tam 12 yıl sonra, bu albüm bir parça daha eklenip yeniden yayınlandı. Eklenen parça, “Morning Love” diye bir şarkıydı. Ravi Shankar bu şarkıyı sitar ve flüt için yazmıştı.
Flütü Fransız flütçü Jean-Pierre Rampal çaldı, sitarda zaten Ravi Shankar var. Tablanın başına Ravi Shankar’ın ebedi dostu, büyük usta Alla Rakha geçti, tamburadaysa 1967 Montrey Pop Festivali’nde de Ravi Shankar ve Alla Rakha’ya eşlik eden Kamala Chakravarty yer aldı.
Şarkı, Raga Nata Bhairavi isimli bir Hint ragasının* üzerine şekillenmiştir. Bu raga, bir sabah ragasıdır. Bundan ki şarkının adı “Morning Love” yani “Sabah Aşkı”dır.
* Raga, Hint müziğine ait bir müzikal mod.
RAVI SHANKAR & PHILIP GLASS – Passages (1990)
Düşünün: Bir yanda Hint müziğinin en bilinen ismi, sitarının büyüsü The Beatles’a kadar uzanmış. Bir yanda da 20. yüzyıl klasik Batı müziğinin en büyük müzikal devrimcilerinden biri, dehası David Bowie’nin Low (1977) ve Heroes (1977) albümlerinden senfoni devşirecek kadar zengin. Ravi Shankar ve Philip Glass. Bu iki ustanın birlikteliğinden Passages (1990) gibi muazzam etkileyicilikte bir albüm doğması kimi şaşırtır ki?
Philip Glass
“Prashanti” albümün altıncı ve son şarkısı. Philip Glass üretimi bir tema üzerine şekilleniyor. Şarkının sonunda bir dua şöyle söylüyor: “Ah Tanrım! Cömert ol bize. Uzak tut karanlığı. Üzerimize bilgelik ışığını tut. Bencilliği, kıskançlığı, açgözlülüğü ve öfkeyi al bizden; aşk ve sevgiyle doldur yüreklerimizi!”*
* “Hey Nath, hama para kripa kijiye. Door kara andhakar, gyan ka aloka dijiye, hinsa dwesh lobha bamese chhin lijiye, manamey prem shanti bhar dijiye.”
THE BEATLES – Within You Without You (1967)
Cümle rock’n’roll ve pop tarihinde Hint kültürüne en meraklı toplulukların başında herhalde The Beatles gelir. Öyle ki, The White Album adıyla da meşhur The Beatles (1968) albümlerinin kaydı sırasında birkaç haftalığına Rishikesh’e kaçmış, bugün “The Beatles Ashram” olarak bilinen yerde Maharishi Mahesh Yogi’den meditasyon öğrenmişlerdir. Bu süre zarfında epeyce şarkı da yazmışlardır, nitekim o şarkıların bir kısmı The White Album‘e dahil olmuştur.
Fakat The Beatles albümlerindeki Hint esintileri seneler öncesine, ta Rubber Soul (1965) albümüne dayanır. Ondan sonra Revolver (1966) ve Sgt. Pepper’s Lonely Hearts Club Band (1967) albümlerinde de Hint esintileri duyulmuştur ki “Within You Without You” da bu esintilerin Sgt. Pepper’s‘tan bir parçasıdır.
“Within You Without You” da Ravi Shankar’dan el almış şarkılardandır. Zaten George Harrison’ın sitar öğrenmesinde Ravi Shankar’ın hocalığının payı büyüktür, ikili sonraları birlikte pek çok işe de imza atmışlardır. Bu şarkı da Harrison’ın hocasından öğrendiklerini sergilediği bir parça olarak albüme girmiştir. “Within You Without You”da çalan tek Beatle, Harrison’dır. Şarkı da onundur zaten.
THE BEATLES – Love You To (1966)
Revolver (1966)’da yer alan “Love You To”, The Beatles’ın ilk Hint şarkısıdır. Daha önce Rubber Soul (1965) albümlerinde sitar kullandıkları olmuştur ama “Love You To” şarkılarıyla beraber artık Hint müziği kategorisine girebilecek bir iş de çıkarmışlardır.
Tabii “Love You To”nun altındaki imza, grubun Hindistan’a en meraklı ismi George Harrison’a aittir. Tıpkı “Within You Without You” gibi “Love You To” da bir George Harrison şarkısıdır.
Şarkıda George Harrison sitar çalmıştır, Ringo Starr da biraz tef. Tablada ise Hint müzisyen Anil Bhagwat vardır. Şarkı, 1968 yapımı The Beatles filmi Yellow Submarine‘de de çalmıştır.
Biz de kapanışı bu keyifli şarkıyla yapmış olalım!
