SORUŞTURMA: Salgın, plakçılık işini nasıl etkiledi?

Malum, Kovid-19 küresel salgını dünyanın hemen her yerinde hayatı durma noktasına getirdi. Birçok insanın çalışma pratiği değişti, birçok iş yeri kapandı, bazı sektörler ise tamamen durdu. Biz de dünyayı sarsan bu Kovid-19 salgını plakçılık işini nasıl etkiledi, bunu merak ettik ve araştırmak istedik. Bu minvalde ülkemizin bazı değerli plakçılarıyla konuştuk. İstanbul’dan Rainbow45 Records, Can Plak, Outro Music Store ve Plakhane; İzmir’den Gramofon Evi plakçılık işinin salgından nasıl etkilendiğine dair sorularımızı cevapladı.

Devam eden günlerde başka plakçılarla salgına dair soruşturmalarımız sürecek.

Bu vesileyle, bir de hatırlatalım: Lütfen bağımsız, yerel plak dükkanlarını desteklemeyi unutmayın!

Salgının başlamasından bu yana dükkanlar kapalı. Peki işleriniz ne kadar olumsuz etkilendi, plak satışları ortalama ne kadar düştü?

Rainbow45 Records: Firmamız hem ofisini hem de dükkanını 15 Mart 2020’de kapattı. O günden bugüne yaklaşık 45 gün geçti. Mayıs ayı sonuna kadar da verimli bir açılış beklemiyoruz kendi tarafımızda. Plak satışlarımız ortalama %25 düştü. Bu süre zarfında sadece online satışlarımız oldu. Neyse ki oturmuş bir web sitesi satış altyapımız vardı. 

Can Plak: Bizim satışlarımızın genellikle %50’si internet, % 50’si dükkan satışıydı. Şimdi dükkan satışı ortadan kalktı, haliyle satışlarımız yarı yarıya azaldı diyebiliriz. 

Outro Music: Mart’ın ortasından bu yana plak dükkanımız kapalı. Satışlarımız yarı yarıya düştü diyebiliriz. 

Plakhane:  Ciddi bir düşüş olmakla beraber, sağ olsunlar düzenli müşterilerimiz internet üzerinden alımlarıyla bize omuz verdiler. En azından kiralarımızı ödeyebildik. Bu bardağın dolu tarafı. Ancak lirayı ödeyebilmek başarı değil tabii; stok erittik, elimize kâr kalmadı. Yine de işi döndürebilmek önemlidir böyle zamanlarda. Bunu şimdilik başardık.

Gramofon Evi: 25 yıla aşkın bir süredir koleksiyoner ve dinleyici olarak devam eden plak tutkumuzu 15 yıldır da profesyonel olarak sürdürüyoruz. Biz sadece plak severleri plakla buluşturmuyor, aynı zamanda onların pikaplarına gerekli teknik destek sunuyor ve pikap satışo da yapıyoruz. Elbette, plaksever dostlarımızı dükkanımızda ağırlamak ve kahvemizi yudumlarken sevdikleri plakları birlikte pikaptan dinlemek kadar güzel bir duygu yok. Ancak Kovid-19 salgını nedeniyle dükkanlarımızı kapatmak zorunda kaldık. Şu anda satışlarımızı kendi web sitemiz www.gramofonevi.com üzerinden gerçekleştiriyoruz. Bu süreçte satışlarımızda ciddi bir düşüş yaşansa da uzun zamandır piyasada olmamız sayesinde gerek sosyal medya gerekse  web sitemiz üzerinden plak sever dostlarımıza hizmet vermeye devam ediyoruz. 

Plakhane (Kadıköy)

Mevut şartlarda ne kadar süre daha ayakta kalabileceğinizi düşünüyorsunuz?

Rainbow45 Records: Salgın sürecinde kepenkleri kapalı tutmanın bedeli ağır tabii. Ne kadar dayanabileceğimizi tam kestiremiyoruz. Bu tamamıyla firmanın öz sermayesiyle ilgili bir durum. Bir buçuk aydır giderleri sermayemizden karşılıyoruz. Bu da yakında tükenecek tabii. Ne kadar ayakta kalacağımız, salgının ne kadar süreceğine ve resmi kurumların tavırlarına bağlı. Yine de somut bir şey söylemek gerekirse, biz hiçbir devlet yardımı ve güvencesi olmadan kendi sermayemizle sene sonuna kadar dayanabiliriz. 

Can Plak: Bu şartlarda ayakta kalmak gerçekten zor. İnternet satışlarına ağırlık vermek gerekiyor. Ancak ülkenin durumu ortada… Sadece biz değil, tüm sektörler zor durumda. Bence küçük işletmelerin ayakta kalabilmesi için devletin bir an önce bir destek paketi açıklaması gerekiyor. Örneğin dükkan kiraları belli bir süre yarıya inebilir. Küçük esnafa belli bir süre vergi muafiyeti getirilebilir. 

Outro Music:  Mevcut şartlarla dijitalden satışlara devam ediyoruz ve edeceğiz. Ne kadar daha ayakta kalabileceğimiz konusunda net birşey söylemek doğru olmaz.

Plakhane:  Şu an insanlar salgın bitmiş gibi davranıyor. Pek olumlu karşılayamıyoruz bu durumu. Yani maalesef haberlere güvenmemek, politikacılara güvenmemek bizi buralara getirdi. Bu süreç uzarsa internet satışları da düşer önümüzdeki aylarda. Çünkü plak lüks tüketim. Çarklar dönmezse bir süre sonra insanlar kültür ve sanatı ikinci plana atacaklar ki şu an kaçıncı planda zaten… Mayıs sonu ortalık rahatlamazsa çok zor bir yaza gireriz. Biraz düşünceliyiz.

Gramofon Evi: Mevcut şartların ne kadar süreceğini kestirmek zor ancak yılların verdiği birikimle uzun süre daha internet üzerinden elimizdeki stokları satmaya devam edebiliriz.

Rainbow45 Records (Kadıköy), Mor ve Ötesi imza günü.

Bu dönemde yaşadığınız en büyük sorunlar neler? 

Rainbow45 Records: En büyük sorunlardan biri resmi makamların henüz küçük ve orta ölçekli işletmelere gerçek anlamda yardım elini uzatmaması. Kısa Çalışma Ödeneği, üç ay da olsa, bizler için önemliydi. Başvuru yaptık ama henüz bir cevap gelmedi. Birlikte çalıştığımız arkadaşlarımız var. En azından, az bir miktar da olsa belirtilen kısa çalışma ödeneklerinin ve SGK ödemelerinin devlet tarafından bir an önce karşılanmasını diliyoruz. 

Dükkan ve ofis kirası, maaş ödemeleri ve genel gider ödemeleri hız kesmeden devam ediyor. Devlet şimdilik sadece vergileri öteledi. Ancak bunları da iki üç ay sonra kuruşu kuruşuna ödemek zorunda işletmeler.

Diğer sorunumuz ise manevi. Ekibimiz işini çok severek yapan bir ekip. İşe şevkle asılmamızı sağlayan tek dürtü ise müzik. Dükkan kapalı ve müzik geçici olarak sustu. Müşterilerimiz ve dostlarımızla aramızda tarifsiz bir iletişim vardı. Dostlarımızı, kapı önünde ve masa etrafında yaptığımız sohbetleri özledik açıkçası.

Can Plak: Bu dönemde yaşadığım en büyük sıkıntı dükkandaki plakları eve taşımak oldu. Haftada bir gün dükkana bir gün de kargoya giderek işleri devam ettirmeye çalışıyorum. 

Outro Music: En büyük sorun aslında pandemiyle başlayan tedirginlik. Bu tedirginlik olay yeni normale dönüşse bile uzunca bir süre peşimizi bırakmayacak. 

Plakhane: En büyük sorun sistem aslında; sistemin insanları ezmesi, fakirleştirmesi… Böyle olağanüstü durumlarda tonlarca vergi verdiğimiz sistemin yanımızda olmaması. Ama sürpriz değil tabii. Bu böyleydi zaten, bunu bilerek yaşıyorduk.

Gramofon Evi: Bu dönemde yaşadığımız en büyük sorun, gelirlerimizin düşmesi nedeniyle dükkan masraflarını  ve personel giderlerini karşılamakta zorlanmamız.

Outro Music Store (Kadıköy)

Salgın döneminde yaşadığınız sorunları atlatmak için nasıl yöntemler izliyorsunuz?

Rainbow45 Records: Bu dönemde yaptığımız iki faaliyet var. Birincisi, internet satışlarını yönetmek. Sipariş satış tarafımıza düştüğü zaman bir arkadaşımız plak paketlemelerini yapıyor, faturasını kesiyor ve kargo firmasına ürünü teslim ettikten sonra evine dönüyor. İkinci faaliyetimiz, sosyal medyamızı aktif tutmak. Müzik adına faydalı paylaşımlar yapıp bir yandan dost ve müşterilerimizin keyifsizliğini hafifletmek, öte yandan ekibimizin aslında onlardan uzak olmadığını ve işletmemizin internet üzerinden de olsa açık olduğunu hissettirmeye çalışmak. Müşterilerimizin Instagram, Facebook, Whatsapp ve direkt telefon aracılığıyla sordukları her soruyu en kısa sürede cevaplamak ve iletişimi taze tutmak en büyük hedefimiz.

Son olarak, bu dönemi dükkan içinde gözden kaçmış bazı eksikleri tespit etmek ve stok kontrolü yapmak için bir fırsat olarak da gördük. 

Can Plak: Sağlık açısından bakacak olursak, dükkanı açmıyoruz ve mümkün olduğunca evde kalıyoruz. Tüm alışverişimizi internet üzerinden veya telefonla yapıyoruz. Ticari anlamda ise bu aralar bol bol Discogs’a ürün giriyorum. Oradaki ürün sayım sanırım iki bini geçti. 

Outro Music: Sosyal medyayı aktif kullanmanın dışında daha fazla birliktelik için Soundcloud hesabımızdan dinleyicilerin, plak dükkanlarının ve müzisyenlerin oluşturduğu bir liste devam etmekte. Dostlarla beraber oluşturduğumuz bu platformda, yeni dönem için de bazı sürprizlere hazırlık yapıyoruz ama şimdilik detayları bizde kalsın. 

Plakhane: Yöntem yok, ‘bam bam bam’! Şaka bir yana, yöntem yok ama kabuğumuza çekiliyoruz.

Yurt dışından ve yurt içinden plak getirebiliyor musunuz yoksa mevcut stoklarınızı mı eritiyorsunuz?

Rainbow45 Records: Yurtdışından en son Mart başında bir parti plak getirmiştik. O günden bu yana yurtdışından plak getirebilme imkanımız olmadı. Şimdilik stoklarımızdan satış yapıyoruz. Enteresan bir şekilde bu dönemde yurt içinden az da olsa güzel plaklar bulabildik. Küresel seyahat kısıtlamasının sona ermesini iple çekiyoruz.

Can Plak: Tabii ki mevcut stoklarımızı eritiyoruz. Şu anda plak getirmek imkansız gibi bir şey. Halen Yunanistan’da bir arkadaşımın evinde beş yüze yakın plağım bekliyor. Yurt içinden kaliteli plak da artık pek çıkmıyor. 

Outro Music:  Çok sık plak alımı zaten yapmıyoruz biz. O yüzden bu sezon sakin geçecektir.

Plakhane: Yurtdışından alımlar durdu. Zaten son dönemde yurtdışından plak getirmek döviz kuru nedeniyle zordu. Şimdi hepten zorlaştı. Üstelik döviz de daha yükselecek gibi. Şimdi stok eritiyoruz. Eldeki plaklar gidiyor doğal olarak.

Gramofon Evi: Gerek yurt içi gerekse yurt dışı tedarikleri olan bir firmayız ancak bu dönemde yurt dışından tedarikte oldukça zorlanıyoruz.

Can Plak (Kadıköy)

Salgın sona erdikten sonra plakçılık işinde ne gibi değişiklikler öngörüyorsunuz? 

Rainbow45 Records: Tüm işletmelerin kapalı olduğu bu günlerde ticari faaliyetin tek yolu olan online satışın ne kadar önemli olduğunu iyice kavramış olduk. Bu süreçte, kurulu bir web altyapısı olmayan meslektaşlarımız daha zorlanacaktır. Onlar da sosyal medya üzerinden ya da online satış portalları üzerinden müşterilerine ulaşmaya çalışıyor. Hâlâ web sitesinden satış yapmayan plakçıların salgın sonrası ilk iş olarak bir web altyapısı oluşturacaklarına dair kuşkumuz yok. 

Plak, kitap gibi ürünler lüks tüketim ürünleriymiş gibi görülmekte. Onlara dönük “Olmasa da olur!” gibi bir yaklaşım var. Halbuki şu tuhaf günlerde ruh tedavisi müzik ve okumayla mümkün oluyor.

Ancak ne dersek diyelim, piyasamızda daralma olacak. Etkisi salgın sonrası da devam edebilir. Salgın sona erip her şey normale döndüğünde bilgi birikimi ve müşteri ilişkileri güçlü olan, bunun yanında maddi birikimi olan firmalar çabuk toparlanacaklar ama bu unsurlardan biri bile eksik olanları daha zorlu günler bekliyor diyebiliriz. Yani fabrika ayarlarımıza geri dönmemiz zor gibi.

Can Plak: Ben işlerin eskisine döneceğine inanıyorum. Bu ne kadar zaman alır bilmem… Ama bir gerçek var ki, internet üzerinden satışlar artacaktır. Burada en büyük sorumluluk plak severlere düşüyor. Vergi levhasız, dükkan işletmeyen, ne olduğu belirsiz, ne sattığını bilmeyen insanlardan alışveriş yapmak yerine bu işe gerçek anlamda gönül vermiş, emek harcamış plak dükkanlarınızı bu zor günlerde destekleyin.

Outro Music: Plak, çoğu insan için bir öncelik değil. Bir zevk ürünü. Müzikten vazgeçmeyenler plaktan vazgeçebilir ve bu anlaşılabilir. Ekonomik olarak birçok insanın  sıkıntı yaşadığı bu dönemde ve sonrasında plakçılık, satış değil ama alış açısından renkli olabilir.

Plakhane: Çalışma biçiminizi kökünden değiştirecek bu dönem. Ne olacağını bugünden kestirmek zor ama çok şeyin değişeceği kesin. Biz açılmadan önce Kadıköy yakasında Akmar; Taksim tarafında ise başta Deform olmak üzere Beyoğlu esnafı besliyordu insanları. İnternet satışı yok gibiydi. Bizimle beraber birçok dükkan açıldı. Hemen hepsiyle görüşürüz; hepsini sever, sayarız. İnternet satışıyla beraber değişik satıcılar da türedi, olabilir tabii… Fakat, kötü bir tabir kullanmak istemiyorum ama, kulağa hoş gelmeyen alışverişler yaşanıyor. Tabii ki herkes ticaret yapabilir ve ben de müziğe olası en ucuz yoldan ulaşmak isterim. Ama plağın kondisyonunu derecelendiremeyen bir sürü insan var. Bu süreç sonunda omuz omuza verdiğimiz, bu işi gerçekten layıkıyla yapan dükkanlar zarar görsün istemem; o kadar. İsim de verebilirim de ya, bir ikisini unutursam diye çok korkuyorum. Hepsine selam olsun buradan, onlar kendilerini bilir. 

Gramofon Evi: Salgın nedeniyle insanlar evlerinde vakit geçirmek zorunda kaldı. Hayat koşturmacası içerisinde kendimize vakit ayırmayı birçoğumuz unutmuştu. Biz bu süreçten insanların büyük bir ders alacağını ve yaşamın güzelliklerinin farkına varacağını düşünüyoruz. Bu nedenle, salgın sona erdikten sonra plakçılık işinin eski ve yeni dinleyici kitlesini de arkasına alarak kısa sürede toparlanacağını düşünüyoruz.

Gramofon Evi (İzmir)

Salgın sona erdikten sonra plak fiyatlarında bir değişiklik olur mu?

Rainbow45 Records: Her şey normale döndüğünde plak fiyatlarının düşmeyeceği kesin. Yükselip yükselmeyeceği ise normale dönüş günlerinde euro/dolar kurlarının hareketlerine bağlı. Eğer euro ve dolar kurları şu an bulunduğu seviyeden salgın öncesi seviyesine gerilerse, evet, kaldığımız fiyatlardan devam edebiliriz. İnşallah da böyle olur. 

Can Plak: Plak fiyatlarında değişiklik çoktan oldu. Baksanıza dolar’a, euro’ya!  Yeni çıkan plaklar 20 euro bandında yurt dışında, bu da 150 tl demek. Bunun kargosu, gümrüğü var bir de; siz hesaplayın… İthal gelen ikinci el plaklarda da çok fazla kâr marjı yok. Zaten onların da fiyatları çok pahalı. Fiyatların düşeceğini de sanmıyorum. Çünkü şu anki fiyatlardan bir daha plak satabileceğimizi hiç sanmıyorum. 

Outro Music: Fiyatlar zamlanabilir ama bazı plakçılar da indirim yapabilir. Fakat her halükarda fiyatlar aynı kalmaz.

Plakhane: Salgın anında her şeyin fiyatı oynadı. Etil alkol %15, beyaz peynir %20, şalgam suyu %25 zamlandı. Balık falan olacak iş değil zaten… Hayatın her alanı çok zorlaştı. Doğal olarak plak fiyatları da artacaktır. Stoktan satarken fark olmaz ama yeni mal gelince durum hoş olmayacak.

Gramofon Evi: Salgın sona erdikten sonra plak fiyatlarında fazla bir değişiklik olacağını düşünmüyoruz. 

(Plak basıyorsanız) Çıkarmayı planladığınız plakların akıbeti nedir? 

Rainbow45 Records: Firma olarak 2014 yılından bu yana plak üretimi gerçekleştiriyoruz. Son yıllarda döviz kurundaki artışlar nedeniyle üretimimizde bir daralma olsa da her sene piyasaya yeni plaklar sürdük ve sanatçıları imza günlerinde sevenleriyle buluşturduk. Ancak yakın zamanda piyasaya sürdüğümüz Mor ve Ötesi’nin Masumiyetin Ziyan Olmaz albümünün 15 Mart 2020 Pazar günü yapılacak plak imza günü maalesef salgın nedeniyle belirsiz bir tarihe ertelendi. Yine Rainbow45 Records etiketiyle 17-18 Nisan Plak Dükkanları Günü’ne özel piyasaya sürmeyi düşündüğümüz ve şimdilik adını veremeyeceğim albümün plağını da salgın sonrasına erteledik. Aslında plak hazır, üretimi tamamlandı. Duyduğumuz kadarıyla Plak Dükkanları Günü de 20 Haziran gibi bir tarihe ertelenmiş. Belki o güne kadar bekletir belki de daha önce piyasaya süreriz… Bu tamamıyla piyasa şartlarıyla ve salgınla alakalı bir durum.

Can Plak: Basmayı planladığımız iki plak vardı ancak şu durumda bu projeleri askıya almak zorundayız. Şu an önceliğimiz günü kurtarmak.